BEBEK VE ÇOCUK KIYAFETLERİNDE GÜVENLİK STANDARTLARI
Bebek ve çocuk giysilerinde kullanılan aksesuarlar, fonksiyonel veya süsleme amaçlı kullanılmaktadır. Ancak bu aksesuarların kullanımı, bebek ve çocukların güvenliği açısından çeşitli tehlikelere yol açmaktadır. Ülkemiz dahil birçok ülkede, çocuk giysilerinin güvenliği ile ilgili çeşitli standartlar yayınlanmıştır. Bu standartlar, çocuk hazır giyim üreticilerini daha güvenli ürün üretmeye teşvik etmektedir. Fakat bu standartların veya bu konudaki düzenlemelerin bir yaptırım zorunluluğu yoktur. Ancak ürün üretilen firmalar bu konuda yaptırım uygulayabilmektedir. Bu ise konuya çok fazla özen gösterilmemesine neden olmaktadır. Bu çalışmada, piyasada çocuk hazır giyimi üreten firmaların 2017 Sonbahar–Kış sezonunda ortaya koyduğu koleksiyona ait ürünler, internet üzerinden incelenmiş ve hatalı olduğu görülen ürünlerin mağazada fotoğrafları çekilerek hataları değerlendirilmiştir.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır (OHCHR, 1995). Ancak tıbbi olarak 0–24 ay arasındaki çocuklar bebek olarak tanımlanmaktadır (Ünal Bahadır, Aktuğlu Öndoğan, 2009). Çocuğun giyimi, sağlığı ve konforu açısından büyük önem taşımaktadır. Çocukların giyimlerinden %100 ebeveynler sorumludurlar. Çocuğun giysisi her şeyden önce onu sıcaktan ve soğuktan korumalıdır. Aynı zamanda giyim, sosyal statüyü yansıtan önemli faktörlerden birisidir. Çocuk giysilerinin fonksiyonel olması oldukça önemlidir ve giysilerinin seçiminde aynı anda birden fazla sayıda kritere dikkat etmek gerekmektedir. Bebek giysilerinden öncelikle beklenen çocuğu sıcağa ve soğuğa karşı koruması ve aynı zamanda hareket edebilme yeteneği ile birlikte vücut yapısına uygun ölçüye ve modele sahip olmasıdır. Her ebeveyn çocuğu için en iyi giysiyi satın almak ister. Çocuklara giysi alımında erişkinlere göre daha fazla kriter vardır. Bu kriterler, çocuğun yaşı, cinsiyeti, giyeceği ortam, sağlık durumu, doğası vb özellikler olarak sıralanabilir. Erişkinlerde olduğu gibi, çocuklarda da moda kavramı vardır. Fakat çocuk giyiminde moda ve güzel görünüm yanında, giysinin sağlıklı, emniyetli, ergonomik ve uygun kullanım özelliğine sahip olması da gerekmektedir (Aktuğlu, Ünal, 2001). Çocukların doğumdan itibaren anatomik ve fizyolojik gelişim düzeylerinde oluşan boy, kilo, yapısal genişlik gibi anatomik farklılıkları giysi seçimini büyük oranda etkilemektedir (Çivitci, 2004). Forsberg ve Mansdorf, çocuk giysileri için kumaş seçiminin, çocukların cildi genellikle çok hassas olduğundan ve alerjiden kolayca etkilenebileceğinden çok dikkatli seçilmesi gerektiğini belirtmiştir. Buna ek olarak, çocuklar hareketli olduğundan, kıyafetleri sağlam ve aktiviteleri için uygun olmalıdır (Forsberg, Mansdorf, 2007). Çocuk giysilerinde model özellikleri, çocukların giysiyi rahatça giyip çıkarabilmelerine uygun olmalıdır (Eicher, Sumberg, 1995). Hayhoe ve Chungwen (2009), çocuk giysilerinin minimum sayıda dikişe sahip olmasını ve bu dikişlerin gevşek olmaması gerektiğini ve dikişin tahriş etmemesi açısından temiz olması gerektiğini vurgulamışlardır (Hayhoe, Chungwen, 2009). Çocuk giysisinin emniyetli olması açısından giysi model özellikleri de büyük önem taşımaktadır. Çocuk giysileri, erişkin giysilerinden farklı olarak daha renkli, daha çok aksesuarlı ve daha süslü olarak tasarlanmaktadır. Ancak bütün bunlar yapılırken giysinin güvenlik açısından tehlikeli olabileceği göz ardı edilebilmektedir.
ÇOCUK GİYSİLERİNDE GÜVENLİK AÇISINDAN RİSK OLUŞTURAN FAKTÖRLER
Yanıcılık Yanıcılık, çocuk pijamalarında birincil güvenlik sorunudur. Alevden çıkarıldıktan sonra yanmaya devam etmeyen - kimyasal işlem gerektirmeyen - doğal olarak alev geciktirici bir malzemeden imal edildiğinde giysilerin aleve dayanıklı olduğu düşünülmektedir. Vücuda oturan pijamalar daha güvenli kabul edilir, çünkü kumaşın vücuda yakınlığı, onu besleyen oksijeni sınırlar. Geniş gecelikler daha kolay alev alabilir. Güvenli çocuk pijamaların üzerinde "güç tutuşur” olduğunu gösteren etiket bulunmalıdır (Mohrman, 2010).
Kumaş Tasarlanacak bir giyside kullanılacak tekstil yüzeyinin; dokusu, tuşesi, deseni, lif özellikleri, renk haslığı ve benzeri özellikleri tasarımı doğrudan etkileyen unsurlardandır. (Bahadır Ünal, Aktuğlu Öndoğan, 2009) Boşluklu kumaşlar ve seyrek örgüden üretilmiş giysiler de bebeklerin el ya da ayak parmakları sıkıştırmasına neden olabileceğinden tehlike yaratabilir.
Aksesuarlar Çocuk giysilerinde fonksiyonel veya süsleme amaçlı çeşitli aksesuarlar kullanılır. Bunlar; aplike ve nakışlar, boncuklar, fiyonklar, düğmeler, pırıltılı süslemeler (pul, payet vb.), bağcık, kordon ve lastikler, metal tokalar ve rivetler, ponponlar, fermuarlar, çıtçıtlar, kurdela ve şeritler, danteller, cırt bant, stopper, kapüşon, etiket gibi aksesuarlardır. Bu aksesuarların güvenli ve sağlıklı olması, estetik ve konforundan daha önemli bir husustur. Çocuk giysileri üretiminde kullanılan aksesuarların yaş aralıklarına uygun olarak ve belirlenmiş standartlara göre üretimi yapılmalıdır. Aksesuar üretimlerinde çocuğa zarar verebilecek hiçbir malzeme kullanılmamalıdır. Her yıl çeşitli ihmal ve tedbirsizlik nedeniyle ülkemizde çok sayıda bebek ve çocuk hayatını kaybetmektedir. Bu nedenle giyimden kaynaklanan ölümlerin olmaması için çeşitli üretim aşamaları ve kullanılan aksesuarlarda bazı tedbirlerin ihmal edilmemesi gerekmektedir (Tezel, 2012).
Düğme Çocuk giysilerinde kullanılan düğmelerde dikkat edilmesi gereken husus, düğmelerin kopma mukavemetinin iyi olmasıdır. Düğme çocuk tarafından koparılamayacak sağlamlıkta dikilmiş olmalıdır. Özellikle bebek giyiminde düğme yerine çıtçıt kullanımı daha doğrudur. Çıtçıt ile, düğmede karşılaşılacak olan, düğmenin kopması ve çocuk tarafından yutulması gibi tehlikeler tamamen yok edilebilmektedir. Düğmelerin, kopma mukavemetini arttırmak amacıyla, çapraz dikilmesi gerekmektedir.
Motifler, kurdelalar, fiyonklar ve ponponlar Bu aksesuarlarda en önemli husus, mukavemetlerinin yüksek olmasıdır. Bu nedenle bu aksesuarlar sadece yapışkanla değil, dikişle sağlamlaştırılmalıdır. Motifler ve etiketler, ağıza kolayca götürülecek yerlere konmamalıdır. Kurdelaların, fiyonkların ve diğer süslerin uzunluğu 14 cm’i geçmemeli ve tutturulan fiyonkların kuyruk uzunluğu 5 cm’den fazla olmamalıdır. Ayrıca 116 cm’ye kadar olan bedenlerde (6 yaş) ponpon kullanımından kaçınılmalıdır (National Retail Association, 2015).
Fermuar Kullanılan fermuarın elciğinin çabuk kopması ve çocuk tarafından yutulabilme tehlikesi çocuk sağlığını tehlikeye atan önemli bir problemdir. Fermuarların deriyle temas ettiği yerlerde, sıkışmalarını önlemek amacıyla, bir fermuarlı koruyucu kapak eklenmesi faydalı olacaktır (Inditex).
Kordon ve büzme ipleri AB üyesi ülkeler, karşılıklı bilgi alış verişiyle tehlikeli ürünleri belirleyerek pazardan geri çekilmesi, üretiminin durdurulması ve tüketicinin kullanmaması için etkili çalışmalar başlatmışlardır. Tehlikeli bulunan ürünlerin üreticileri ve ticaretini yapan kişiler uyarılmakta ve tehlikeye yol açabilecek modelin ayrıntısı veya aksesuarının kullanımı durdurulmaktadır.
Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi, ABD’de de 1 yaşından sonra kullanılan çocuk giysilerinde kordon ve büzme iplerinin kullanılması yasaklanmıştır. Bu yasağın amacı, çocukları giysilerin boynunda, belinde ya da kapüşonundaki kordon ve büzme iplerinin oyun parklarındaki oyuncaklara, okul otobüslerinin kapısına, hızla giden bisiklet ve araçlara takılmasıyla yaşanacak kazalardan korumaktır. TS EN 14682 "Çocuk giysilerinde güvenlik–Çocuk giysilerinde kullanılan kordon ve büzme ipleri” isimli standart, Avrupa’da yürürlükte olan standarttan adapte edilerek Türk Standardı olarak onaylanmış ve yürürlüktedir. Bu standarda göre çocuk giysisi denildiğinde; çiziminden, üretimine veya satış noktasına kadar, erkek çocuklarda 182 cm, kız çocuklarda 176 cm boya ve 14 yaşına kadar olan çocuklar tarafından giyilmek üzere üretilmiş giysileri de içeren tüm giysiler akla gelmektedir. Bu standarda göre, 7 yaş altı çocuklarda kapüşon ve boyun bölgesinde kordon olmamalı, 7–14 yaş çocuklarda boyun bölgesinde kordon boyu 75 mm yi aşmamalı ve 7–14 yaş çocuklarda bel bölgesi kordonu 140 mm’ yi geçmeyecek şekilde olmalıdır. Potansiyel tehlikeleri (boğulma, yutma vb.) ortadan kaldırmak için kordonlar da uçlama olmamalıdır. Belde ve etek kısmında kullanılan kordonun boyunu 7,5 cm ile sınırlamak, özellikle okul otobüslerine, kapılara veya diğer hareketli nesnelere takılmayı önlemek suretiyle riski azaltmaktadır. Boyundan veya omuzdan bağlanan ürünlerde bağcıklar da boğulmaya neden olmaması açısından çok uzun olmamalıdır. Giysilerde bulunan kordonlar, bağcıklar ve esnek kısımlar yerine kapamalar Şekil 2.’deki gibi olmalıdır.
Cırtbant Herhangi bir ürüne, keskin kenarlı cırtbant takılamaz. Çizilmeyi önlemek için bütün cırtbant şeritlerinin kenarları kesilmeli veya elle bastırılmalıdır.
Kapüşon Giysilerdeki düğmeler, kopça, çıtçıt, ponpon, aplike gibi küçük parçaların yerinden çıkması ve yutulması ciddi bir tehlike oluşturmaktadır. Üst giysilerin şapkaları, bedene çıtçıt veya yapışan bantla tutturulmalı ve herhangi bir takılma sırasında şapka bedenden rahatlıkla ayrılmalıdır. Dikiş, fermuar ya da düğme ile bedene takılan kapüşonlar, çok büyük kazalara davetiye çıkarmaktadır.
Boncuk ve Mücevher Şeritler Cam, seramik, ahşap ve kabuk gibi doğal malzemelerden yapılan boncuklar ve mücevherler önerilmez. Çünkü küçük çocuklar tarafından ısırıldığı zaman kolayca çatlayabilir ve kırılabilirler. Elle dikilmiş boncuklar da ayrılmayacak şekilde dikilmiş olmalıdır (National Retail Association, 2015).
Stopper Çocuk giyiminde stopper çocuklar tarafından ağıza alınıp yutulma tehlikesi yarattığından pek kullanılmaz. Bunun yerine kordon/lastik uçlarının düğümlenmesi tercih edilir.
Lastik Kol ağızlarında kullanılan lastikler, bebeğin/çocuğun kan dolaşımını sıkmasını önlemek amacıyla ne çok gevşek ne de çok sıkı yapılmalıdır.
Etiket Çocuğun bedenine temas edeceği için, etiketler çok önemlidir. Giyside kullanılan tüm etiketler çocuk tenine zarar vermeyecek, teni tahriş etmeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Etikette kullanılan boya vs. gibi kimyasallar yıkamaya elverişli ve ekolojik olmalıdır.
Nakış Çocuk giysilerinde tenle temas halinde bir sorun meydana getirmeyecek nakışlar tercih edilmelidir.
Yansıtıcı şeritlerYansıtıcı bantlar, dekoratif bir etki için bir giysiye eklenebilen yararlı güvenlik özellikleridir. Çocukların dış giyim, yağmurluk gibi giysilerine eklenmelidir. Güvenlik açısından, yansıtıcı bandlar, manşetlere, yakalara, kollara ve dış giyim kemerlerine dikilebilir (Lindemann, 2017). Bu çalışmada piyasada bulunan farklı üreticilere ait çocuk ürünleri gözden geçirilmiş ve aksesuarlar açısından güvenli olmayan ürünler değerlendirilmiştir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Bebek ve çocuk giysilerinde giysi güvenliği büyük önem taşımaktadır. Giyside kullanılan kumaşın rengi, deseni, dokusu, mukavemeti gibi özellikleri, ölçü uygunluğu, hareketi kısıtlamaması çok önemlidir. Ancak giysi tasarlanırken bu özellikler çok detaylı olarak incelense dahi, eğer giysi için uygun aksesuar seçilmediyse kazalara ve hatta ölüme sebebiyet verebilir. Bu nedenle üreticilerin, bebek ve çocuklar için giysi üretiminde aksesuar seçiminde de hassas davranmaları gerekmektedir. Bu çalışmada, çocuk ve bebek giysisi üreten 25 firmadan, üretim adetlerinin ve model çeşidinin fazla olması nedeniyle, 11 tanesinin 2017 Sonbahar–Kış sezonundaki koleksiyonlarına ait ürünler ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Daha sonra giysi güvenliği açısından riskli görülen ürünlerin fotoğrafları çekilmiştir. Yeni sezon koleksiyonları araştırılan 11 firmanın hepsinde 0-2 yaş grubunda en az 1 tane hatalı ürün bulunmakta ve bu durum bebek sağlığını ve güvenliğini tehdit etmektedir.,
En çok karşılaşılan hatalar;
● Kordon uzunluğunun olması gerekenden daha uzun olması,
● Kordonların kumaşa sabitlenmemesi ve kolaylıkla çıkabilmesi
● Düğmelerin bu yaş grubundaki çocuklar için süs amaçlı kullanılması
● Düğmelerin kopma mukavemetini arttırmak amacıyla çapraz yerine düz dikilmesi
● Süs amaçlı taş, pul, fiyonk gibi aksesuarların kullanımı
● Ufak, metal, keskin uçlu aksesuarların süs amaçlı kullanımı
● Olması gerekenden uzun fermuar kullanımı şeklindedir.
Firmalar bu hataların giderilmesi için önlemler almalı, standartlara uygun üretim yapmalıdır. Bu hataların önüne geçilmesi ve güvenli ürün üretilmesi, oluşabilecek kazalar ya da ölümlerin önlenmesi açısından çok önemlidir.
KAYNAKÇA
Aktuğlu Öndoğan Z, Ünal Bahadır Z, 2001. "Çocuk Giyiminin Önemi”, Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Ege Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma–Uygulama Merkezi Yayını, Yıl. 11, Sayı. 4, ss. 225-228. Bahadır Ünal Z, Aktuğlu Öndoğan Z, 2009, ‘‘Bebek Giyimleri: Genel Bir Bakış’’, e–Journal of New World Sciences Academy, 4(1), ss. 24-33. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (OHCHR), 1995. "1. Madde”. Children’s Apparel&Accessories Product Safety Guidelines, 2015. National Retail Association, p.76, https://www.nra.net.au/app/ uploads/2015/06/Product-Safety-Childrens-Apparel-Accessories-Product-Safety-Guidelines.pdf Çivitci Ş, 2004. "Moda Pazarlama”, Asil Yayınları, Ankara. Eicher JB, Sumberg B, 1995. "World Fashion, Ethnic and National Dress”. In J. B. Eicher (Ed.). Dress and ethnicity: Change across space and time, 139-164. Forsberg K, Mansdorf SZ, 2007. "Quick Selection Guide to Chemical Protective Clothing”, 5th ed., New Jersey: John Wiley & Sons. Hayhoe CR, Chungwen H, 2009. "Planning for Baby-Clothing Fabric Choices, Care labels, Comfort, Fit, Size and Safety”, Virginia: Virginia Cooperative Extension. Lindemann A, 2017. Safety Rules for Children’s Clothes (https://howtoadult.com/safety-rules-childrens-clothes-5501.html) Mohrman J, 2010. Safety Issues in Children’s Clothing Safe to wear, Inditex, https://www.inditex.com/documents/10279/241148/ Safety+Product+Policy_Inditex/e5ddb37f-ca6e-42e5-1d70-579bd87913b4 Tezel Z, 2012. "Çocuk Dış Giysilerinde Güvenlik Riskleri ve Standartları” e–Journal of New World Sciences Academy, Vol.7, No.3.